Ανταπόκριση από την ημερίδα του 8ου Animfest: "Οπτικοακουστικά μέσα και εκπαίδευση"

   Εχτές, Σάββατο 9 Μαρτίου, διεξήχθη η προγραμματισμένη ημερίδα του Animfest για την σχέση των οπτικοακουστικών μέσων με την εκπαίδευση. Αποφάσισα να πάω μην περιμένοντας πολλά είναι η αλήθεια και φοβούμενος ότι πιθανώς θα περάσω κάποιες βαρετές ώρες, αλλά ευτυχώς διαψεύστηκα: άκουσα τελικά αρκετά σημαντικά πράγματα και είδα και σημαντικά πράγματα.
Να σημειώσω ότι πήγα να παρακολουθήσω την ημερίδα σαν  (wannabe) animator και όχι με όποια άλλη ιδιότητα. Για αυτό και πρέπει εξ αρχής να ξεκαθαρίσω ότι σημειώνω στην ανταπόκρισή μου όσα βρήκα ενδιαφέροντα από την σκοπιά του animation και όχι από την σκοπιά που θα τα έβλεπε π.χ. ένας εκπαιδευτικός (υπήρχαν κάποιοι μέσα στην αίθουσα). Για αυτό και σε κάποιες από τις ομιλίες σημείωσα λιγότερα πράγματα, καθώς η αναφορά τους γινόταν σε άλλο αντικείμενο (θυμίζω άλλωστε τον τίτλο της ημερίδας: δεν αφορούσε μόνο στο animation και πώς σχετίζεται με την εκπαίδευση). Από την άλλη, δεν υπήρχε ομιλία που να μην βρήκα κάτι να σημειώσω.

Το εξώφυλλο του προγράμματος της ημερίδας

   Κύριοι εισηγητές ήταν καθηγητές του διαπανεπιστημιακού και διατμηματικού προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών "Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας για την Εκπαίδευση", του ΤΕΑΠΗ, της ΑΣΚΤ, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, καθώς και δάσκαλοι της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
   Πρώτη παρουσίαση ήταν αυτή των προπτυχιακών φοιτητριών του ΤΕΑΠΗ με την επίβλεψη της Αντιγόνης Παρούση και του Βασίλη Τσελφέ (καθηγητές στο τμήμα) και αφορούσε στην οπτικοποίηση της δημιουργίας και ανανέωσης ουσιαστικά του κόσμου, με παράδειγμα έναν φανταστικό πλανήτη. Η οπτικοποίηση περιλάμβανε δύο δραματικά στάδια: ένα stop motion (clay animation) για την δημιουργία πλανητών και ένα ζωντανό θεατρικό, ταυτόχρονα με την προβολή του animation, για το πώς συντηρείται η ισορροπία στον κόσμο (με τα διάφορα στοιχεία να είναι χωριστά σε άσπρο και μαύρο, με τις ομάδες των ηθοποιών να φοράνε αντίστοιχα ρούχα), μέχρι τη στιγμή που ένα "μαύρο" στοιχείο ερωτεύεται ένα "άσπρο", οπότε εκεί βλέπουμε πώς επέρχεται η νέα ισορροπία. Σε επίπεδο εννοιών και ιδεών, για να είμαι ειλικρινής διέκρινα ένα είδος θεολογίας και σίγουρα τελεολογίας, ενώ και κατά την ρήση των φοιτητριών ήθελαν να δείξουν την κυκλική κίνηση της ιστορίας (προσωπικά είμαι υποστηρικτής της ιδέας της σπειροειδούς κίνησης). Νομίζω ότι η ρήση του Ηράκλειτου "Πόλεμος πατήρ πάντων" εκφράζει καλύτερα (και) την φυσική κίνηση, παρότι σαφώς ο πόλεμος δεν έχει μόνο - αλλά έχει κυρίως - το συγκρουσιακό στοιχείο και παρότι ο (φιλοσοφικός και φυσικός) έρωτας δεν έχει μόνο - αλλά έχει κυρίως - το στοιχείο της έλξης. Εν τέλει, διέκρινα αρκετά μεταφυσικά στοιχεία στην ανάλυσή τους, αλλά αυτό επ' ουδενί δεν μειώνει το ενδιαφέρον για την υπόθεση των φοιτητριών αυτών και το πώς την προβάλλουν.
   Σειρά πήρε ο Αλέξανδρος Αναστασόπουλος (όχι ο πρώην υπουργός) και ο Κωνσταντίνος Ντενώ (δεν μπόρεσε να έρθει στην ημερίδα), οι οποίοι, υπό την επίβλεψη του Γιώργου Παπακωνσταντίνου (όχι του πρώην υπουργού) έφτιαξαν ένα ντοκυμανταίρ - εκπαιδευτικό βίντεο στο οποίο έδεσαν τις γνώσεις τους (φυσικός ο Αναστασόπουλος, Ειδικός στο βίντεο ο Ντενώ) για να παρουσιάσουν τις διάφορες πτυχές του φωτός και να το παρουσιάσουν σε παιδιά και του δημοτικού και του γυμνασίου. Προσέγγισαν το θέμα από την πλευρά της φυσικής, της ιατρικής και άλλων επιστημών, αλλά και από την πλευρά της τέχνης και της θρησκείας. Ενδιαφέρον το ότι αξιοποίησαν το storyboard.
   Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον σημείο της ημερίδας ήταν η παρουσίαση των Κρίστιαν Λάντζου και Μαρία Οικονόμου στα πλαίσια της διπλωματικής τους εργασίας(μόνο ο Λάντζος μπόρεσε να είναι στην αίθουσα) για το έργο του 132ου δημοτικού σχολείου (στο συγκρότημα της Γκράβα), ένα σχολείο που έχει κατά το παρελθόν βρεθεί αντιμέτωπο με διάφορες δυσκολίες "εξωσχολικές" (πάνω από το 70% των παιδιών έχουν καταγωγή από άλλες χώρες). Τα παιδιά αποφάσισαν λοιπόν να οπτικοποιήσουν κυρίως με την μορφή stop motion animation μία ιστορία που είχαν δημιουργήσει παλαιότεροι μαθητές του σχολείου, με τίτλο "Το τέρας και ο ξένος",΄ή Χαρόσι. Το σημαντικό στην υπόθεση είναι ότι τα παιδιά, με διαφορετικές πολιτιστικές και πολιτισμικές καταβολές συνεργάστηκαν μια χαρά - με την ελληνική γλώσσα να παίζει εκ των πραγμάτων τον βασικό συνδετικό κρίκο - και όχι μόνο αυτό: ο Λάντζος μας είπε κατά την διάρκεια της παρουσίασης ότι τα παιδιά τους εξέπληξαν με τις γνώσεις τους για το animation και αυτό το είδαμε και με τα μάτια μας: σε βίντεο από την διαδικασία της δημιουργίας του animation, μία μαθήτρια (μιλάμε για μαθητές της 6ης δημοτικού) κάποια στιγμή έφερε στην τάξη μία συσκευή nintendo με την οποία μπορεί κάποιος να φτιάξει κινούμενο σχέδιο. Στα γρήγορα έδειξε ένα μικρό παράδειγμα με ένα εφέ για τον αέρα. Μετά, ο Λέντζος μας έδειξε ένα βίντεο με μία ολοκληρωμένη σκηνή που είχε δημιουργήσει μόνη της η κοπέλα αυτή: έμεινα  "σέκος" (να μην πω την άλλη λέξη...). Η κοπέλα έχει φυσικό ταλέντο. Και ρωτώ παρενθετικά: πώς και ποιός θα αξιοποιήσει το ταλέντο της; πάντως, δεν ήξερα ότι υπάρχει τέτοια λειτουργία στην παιχνιδομηχανή αυτή (σάματις έχω πάρει ποτέ καμμια παιχνιδομηχανή; :D ). Δεν κατάφερα να βρω κάπου το video, αλλά μπορώ να σας παραπέμψω στην σελίδα του σχολείου για κάποιες λεπτομέρειες (τα παιδιά δούλεψαν και με storyboard). Το εξώφυλλο του προγράμματος είναι βασισμένο σε "καρέ" της ταινίας των παιδιών.
http://www.132grava.net/node/114

   Έπειτα τον λόγο πήρε ο animator Rony Oren, ο οποίος ασχολήθηκε με το πώς το διαδίκτυο και το clay animation μπορούν να αξιοποιηθούν για την εκπαίδευση και την θεραπεία. Ξεκίνησε επισημαίνοντας το πρόβλημα πως τα παιδιά σήμερα χρησιμοποιούν την υψηλή τεχνολογία και απομακρύνονται από την ανάγνωση, γραφή κτλ. Η εμπειρία του του έδειξε πως το clay animation  μπορεί να συμβάλει στην "αντιστροφή" της πορείας αυτής. Σε εκείνο το σημείο έκανε μία επίδειξη  δείχνοντας πώς μπορεί κάποιος εύκολα να φτιάξει ένα μικρό animation με έναν βάτραχο που αναπηδά, με απλή πλαστελίνη και με δωρεάν προγράμματα (το monkey jam και το stop motion animator. Επισημαίνω εδώ πως αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για pencil test στο παραδοσιακό κινούμενο σχέδιο). Το παράδειγμα με τον βάτραχο άλλωστε το δείχνει και στην αρχική σελίδα της ιστοσελίδας του ο Όρεν (βλέπε εδώ). Επεσήμανε πως για το παιδί το ευκολότερο είδος animation είναι αυτό με τις πλαστελίνες, καθώς δεν χρειάζεται να σβήσει και να ζωγραφίσει πάλι κάτι που έκανε "λάθος" (είπε πως τα παιδιά είναι τελειομανής και δεν δέχονται κάτι λιγότερο από αυτό που θεωρούν σωστό), ενώ με την πλαστελίνη απλώς "καταστρέφουν" ό,τι έφτιαξαν και το φτιάχνουν πάλι πολύ γρηγορότερα. Μάλιστα, τα παιδιά γρήγορα μπαίνουν στην διαδικασία να φτιάξουν δικούς τους χαρακτήρες, αφού μάθουν 2-3 βασικά πράγματα - εύκολα και γρήγορα - και μάλιστα γρήγορα φτιάχνουν χαρακτήρες τους οποίους συνδυάζουν και τους τοποθετούν σε καταστάσεις, άρα φτιάχνουν ιστορίες (=σενάρια). Αυτή την διαδικασία μπορεί να την αξιοποιήσει και ο εκπαιδευτικός αλλά και ο ψυχολόγος σε ένα παιδί. Επίσης πολύ σημαντικό ιατρικά, είναι πως έχει διαπιστωθεί πως η χρήση αυτή της πλαστελίνης βοηθά στην συγκέντρωση του ατόμου και αυτό βρίσκει εφαρμογή στην αντιεμτώπιση π.χ. παιδιών που έχουν ένα σχετικό πρόβλημα, πολύ περισσότερο στα αυτιστικά παιδιά αλλά και σε ηλικιωμένους, σε άτομα με μετατραυματικό στρες κ.ά. Ακόμα, σε άλλες ασθένειες, όχι άμεσα ψυχολογικές (αλλά που επιδρούν στην ψυχολογία, π.χ. καρκίνος), έχει διαπιστωθεί πως συμβάλλουν στην βελτίωση της ψυχολογίας του ασθενούς (κάτι που από πρώτο χέρι γνωρίζω ότι είναι σημαντικό).
   Επόμενος ήταν ο Μιχάλης Αρφαράς, χαράκτης αλλά και παλιός animator (ήθελε να ξεκινήσει ως  animator αλλά στην πορεία τον τράβηξε περισσότερο η χαρακτική), ο οποίος μίλησε για τον ρόλο των οπτικοακουστικών μέσων στην εκπαίδευση στην ΑΣΚΤ. Σημείωσα προσωπικά ότι αυξάνονται όσοι ασχολούνται - στην σχολή εννοώ - με το animation και ιδίως με το 3D. Ο Αρφαράς επεσήμανε ένα πρόβλημα, ότι αρκετοί καθηγητές δεν είναι σε θέση να ακολουθήσουν τις τεχνολογικές εξελίξεις, βασικά γιατί αυτές τρέχουν πολύ γρήγορα. Σας δίνω και ένα animation με τίτλο Animation has no borders, στο οποίο είχαν "βάλει το χέρι τους" animators από 36 χώρες. Ο Αρφαράς "εκπροσωπούσε" την Γερμανία (από την Ελλάδα ήταν ο Ανανιάδης).

   Κατόπιν πήρε τον λόγο ο Μάνθος Σαντοριναίος, επίκουρος στην ΑΣΚΤ που μίλησε για την δημιουργία των εικονικών χώρων, όπως περίπου τους βιώνουν στα computer games που χρειάζονται μεγάλη επεξεργαστική ισχύ, αλλά και όπως προσπαθούν να την εφαρμόσουν για την δημιουργία π.χ. εικονικών βιβλιοθηκών κτλ. Κοινός τόπος με τον Αρφαρά ήταν ότι πλέον οι διάφορες μορφές της τέχνης πλέον λειτουργούν συνδυαστικά. Σημείωσε επίσης για την σύγχρονη τεχνολογική εξέλιξη του κινηματογράφου πως η μεγάλη διαφορά είναι και η αλλαγή στην επεξεργασία του φιλμ με την post production διαδικασία αλλά, κυρίως, η εμφάνιση του 3D στην εικόνα, με την οποία σχεδόν τα πάντα προγραμματίζονται σε έναν υπολογιστή (κινήσεις κάμερας κτλ) σχεδόν σε πραγματικό χρόνο (εξ ου και η εφαρμογή κυρίως στα παιχνίδια, αλλά και σε ταινίες όπως το Avatar). Η εξέλιξη αυτή, οδηγεί σε πλήρες άπλωμα της παραγωγής: όχι μόνο μπορεί να δει κανείς ταινίες από πλήθος μέσων, αλλά μπορεί να δημιουργήσει και ταινίες με προγράμματα που διατίθενται δωρεάν στο διαδίκτυο, όταν παλαιότερα θα απαιτείτο μία περιουσία για την αγορά ενός μηχανήματος π.χ. για την ηχοληψία (ανέφερε το συγκεκριμένο παράδειγμα).

   Έπειτα ήταν η σειρά του δάσκαλου μουσικής Τριαντάφυλλου Μπαταργιά. Ασχολήθηκε με το θέμα της πληροφορικής και αν και πώς βοηθά στην μουσική εκπαίδευση. Στα πιό σημαντικά στοιχεία κράτησα πως η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει κυρίως τα ΑμΕΑ με σοβαρά κινητικά προβλήματα, που δεν μπορούν να πιάσουν ένα μουσικό όργανο, ενώ με τις οθόνες αφής μπορεί να γίνει ευκολότερα η αναπαραγωγή ήχου, ενώ υπάρχουν και προγράμματα που ενεργοποιούνται με τον ήχο της φωνής του ανθρώπου. Βέβαια, σημείωσε πως οι υλικοτεχνικές ελλείψεις για την μουσική εκπαίδευση είναι μεγάλες και έφερε αρκετά παραδείγματα (κάποια άγγιζαν και την "παράνοια" αλλά όχι πως ήταν κάτι που δεν είχαμε ξανακούσει...απλά, μάθαμε να συνηθίζουμε και την παράνοια).

   Ύστερα τον λόγο πήρε η Αναστασία Γεωργάκη. Αντικείμενο της τοποθέτησής της ήταν τα εργαλεία της ηχητικής οπτικοποίησης και η δημιουργική μάθηση. Το εντυπωσιακό στην όλη υπόθεση είναι πως η διαδικασία αυτή πατά στην θεώρηση του Ιάννη Ξενάκη, με την πολυαγωγία. Στόχος τελικά αυτής της διαδικασίας είναι - αφού πρώτα το παιδί δεν την σχέδη της μουσικής με τον οπτικό χώρο μέσω λογισμικού όπως το HIGH-C το οποίο είναι ελεύθερο - η σύνδεση της μουσικής με τις θετικές επιστήμες, κυρίως με τα μαθηματικά, την φυσική και την αρχιτεκτονική.

   Την ημερίδα έκλεισαν οι καθηγητές του διατμηματικού μεταπτυχιακού Μαρία Κομνηνού και Γεράσιμος Ρήγας, οι οποίοι αναφέρθηκαν στην διδασκαλία του ντοκυμανταίρ στο τμήμα. Ανέφεραν πως αντιμετωπίζουν το ντοκυμανταίρ με οπτική διαφορετική από αυτή της "τηλεοπτικής έρευνας" και της εμπορικότητας. Έπειτα, φοιτητές του μεταπτυχιακού παρουσίασαν τμήματα από τις εργασίες τους.