Τον Γιάννη Βάμβουρα δεν τον γνωρίζω. Και δεν τον γνωρίζει πολύς κόσμος, καθώς είναι αυτό που νεοελληνιστί λέμε low profile άνθρωπος. Ήταν και είναι δηλαδή, από ό,τι αντιλαμβάνομαι. Με βεβαιότητα μπορούμε μόνο να πούμε ότι είναι πολυτάλαντος: animator, designer, σκηνοθέτης, σκηνογράφος κ.ά. Και έτσι, παρότι δεν έχουμε ιδέα - οι περισσότεροι δηλαδή - για το ποιός είναι ο Γιάννης Βάμβουρας, έχουμε δει όλοι σχεδόν έργα του: διαφημίσεις, θεατρικές παραστάσεις που έχει σκηνογραφήσει, εξώφυλλα δίσκων που έχει σχεδιάσει (πολλούς του Κηλαηδόνη), ίσως μουσική κ.ά. Αλλά, το έργο του στο animation δεν είναι τόσο γνωστό, με πιθανή εξαίρεση την δουλειά που έκανε - μαζί με άλλους - στον "Παντεχνή" (αναφέρθηκα στο Β΄ μέρος για το ελληνικό animation εδώ
Πώς τον θυμήθηκα τώρα τον Βάμβουρα; εντελώς τυχαία, προχωρώντας στο κέντρο της Αθήνας, σε ένα περίπτερο βρήκα παλιά τεύχη της Βαβέλ, του περιοδικού κόμικς. Στο τεύχος 71 του Μαρτίου του 1987, ο Γιάννης Νενές είχε πάρει συνέντευξη από τον Βάμβουρα.
Εδώ, θα σας δώσω τα κομμάτια της συνέντευξης που αφορούν στην πορεία του στο animation. Τα κομμάτια αυτά, ανάμεσα στα άλλα αυτό που κάνουν είναι να φωτίζουν κάποια πράγματα από την ίδια ή από διαφορετική οπτική ή εμπλουτίζουν, αν θέλετε, κάποια πράγματα που γνώριζα όχι καλά για το ελληνικό animation. Δεν θα σχολιάσω φυσικά τα όσα είπε, αν και υποψιάζομαι ότι υπάρχει κόσμος που έχει διαφορετική αντίληψη για κάποια από τα θιγόμενα ζητήματα (θα το ψάξω). Σας τα παραδίδω όπως τα διαβάζω κι εγώ, τηρώντας σύνταξη και ορθογραφία αλλά και τα τυπογραφικά λάθη του περιοδικού. Καλή ανάγνωση. Ξεκινώ από το σημείο που είναι στην ΑΣΚΤ, όπου ο ακαδημαϊσμός και τον "φτιάχνει" και τον "χαλάει", με την τάση την τελευταία να... υπερισχύει από ένα σημείο και έπειτα.
Αναφέρει, λοιπόν, ο Βάμβουρας "...Κάποια στιγμή, λοιπόν, έγινε ένας σταθμός εκεί, με το Πολυτεχνείο και πήγα στην εταιρεία "Αρώνης - Ευθυμιάδης". Τότε, ζητάγαν ανθρώπους να κάνουν animation. Θα γινόταν ένα πρότζεκτ με ελληνικά κινούμενα σχέδια που θα έφευγαν έξω. Είχε γράψει ο Μαστοράκης (σημείωση vktoons: ο Μαστοράκης ο γνωστός τηλεπαρουσιαστής, όχι ο σκηνοθέτης) κάποια σενάρια και μαζευτήκαμε δέκα άτομα. Ήμασταν 4-5 από την Καλών Τεχνών, 3-4 από τη Δοξιάδη και 2 άλλοι ελεύθεροι, ας πούμε.\.
Γ.Ν.: Εσύ τί ήσουνα, μέχρι στιγμής;
Γ.Β.: Τίποτα! Απλός ζωγράφος, από την Καλών Τεχνών. Είχα κάνει ζωγραφική και σκηνογραφία. Ο Άγγελος ο Χατζηανδρέου (και το λέω αυτό γιατί έπαιξε μεγάλο ρόλο στη συνεργασία μας) μας μάθαινε τότε. Η "Αρώνης - Ευθυμιάδης" ήταν ο πυρήνας, αν θέλεις, του κινουμένου σχεδίου. Απ' αυτό ξεκίνησε και η διαφημιστική εταιρεία και λοιπά. Ήταν οι πρώτοι που κάναν κινούμενα σχέδια στην Ελλάδα μετά τον Πολενάκη. Έφτιαχναν το animation και έπαιρναν το αεροπλάνο, με τις ζελατίνες υγρές, πήγαιναν στην Αγγλία και τράβαγαν και στην διπλανή τρικέζα τράβαγαν οι άλλοι το YELLOW SUBMARINE, για να καταλάβεις! (γέλια) Τέλος πάντων, απ' αυτούς δημιουργήθηκε ένας πυρήνας απ' όπου περάσανε ο Μιρμιρίδης, ο Κουτσούρης, ο Γεωργαρίου αργότερα... ποιός άλλος ήτανε; Ο Μαραγκός, ο Έκτορας ο Χαραλάμπους.. όλοι δηλαδή. Αυτοί οι δέκα, λοιπόν, κάναμε ένα είδος σχολείου όπου κάθε μέρα μας έλεγε ο Χατζηανδρέου: "ο καθένας μόνος του, πιάνει αυτό τον αναπτήρα, ας πούμε, και τον κάνει τούμπες. Κάντε το!". Το κάναμε. Την επόμενη μέρα το πρωί το "γυρίζαμε" και βλέπαμε όλοι τι δουλειά είχε κάνει ο καθένας.
Γ.Ν.: Σε κοινή προβολή, δηλαδή, συζητάγατε τις πιθανές ατέλειες του καθένα σας.
Γ.Β.: Ακριβώς! Ήταν μία σπουδή τρομερή για μένα. Ξεκινήσαμε, λοιπόν, αυτό το μεγαλεπήβολο σχέδιο όπου η animation ήτανε κάπως "ντισνεϋκή" και 'κει είναι η δυσκολία. Για να έχεις την πείρα να κάνεις "ντισνεϋκή" animation πρέπει να περάσουν πάρα πολλά χρόνια. Ατυχήσαμε, - ας το πω έτσι! Διαλύθηκε όλο το πρότζεκτ γιατί όλοι είχαμε απαιτήσεις. Θέλαμε λεφτά, θέλαμε το ένα, θέλαμε το άλλο, πως να στο πω - ο καθένας είχε τα σχέδιά του. Έμεινα μόνο εγώ εκεί, χωρίς να θέλω να πω τίποτα τώρα, έτσι; Έμεινα, λοιπόν, τελείως μόνος μου και... έπεσα στη θάλασσα και κολύμπησα! Δούλευα από το '74 μέχρι το '80, συνέχεια κινούμενα σχέδια. Μόνο! Ερχόταν, δηλαδή, ένα σενάριο, έλεγα τι βελτιώσεις είχα να πω και δούλευα! Σερί! Έχω κάνει πάνω από 200 σποτ με κινούμενο σχέδιο!
Γ.Ν.: Όλ αυτά ήταν διαφημιστικά φιλμάκια με κινούμενο σκίτσο, έτσι;
Γ.Β.: Ναι.
Γ.Ν.: Την εμπειρία σου στα γκράφικς την απέκτησες εκεί, έτσι;
Γ.Β.: Ναι, εκεί. Δεν ήξερα να γράφω ούτε ένα γράμμα.
Γ.Ν.: Τελικά, το καλύτερο σχολείο είναι η μαθητεία, ε;
Γ.Β. Ε ναι, βέβαια! Όταν έχεις να λύσεις ένα πρόβλημα, μπορεί να το λύσεις σωστά, μπορεί να το λύσεις λάθος. Αλλά η προσπάθεια που θα κάνεις, ψάχνοντας ένα πράγμα που δεν το ξέρεις, είναι μεγάλη ιστορία. Ουσιαστικά, ό,τι κάνουμε εμείς εδώ, είναι να ψάχνουμε να βρούμε λύσεις σε πράγματα που οι άλλοι τα έχουνε κάνει με μέσα κι εμείς τα κάνουμε με ξύλα και πέτρες. Κι αυτό δεν το λέω μόνο για τους γραφίστες, αλλά για όλους: κινηματογραφιστές, διαφημιστές... Λοιπόν, κάποια στιγμή, το '78, πήγα και γω φαντάρος, στο ναυτικό.. Μετά, ασχολήθηκα κα με ένα περιοδικό το VIP's, δεν ξέρω αν το θυμάσαι.
Γ.Ν.: Το θυμάμαι. Δεν έζησε πολύ, έτσι;
Γ.Β.: Ναι. Ήταν μόνο για 4 τεύχη. Αλλά δεν μπορείς να διανοηθείς πόσο γούσταρα! Έκανα κόμικς, εικονογράφηση, βινιέτες... όλα. Τέλος πάντων, ήταν πολύ φιλόδοξο, αλλά έσβησε. Ξέρεις, συμβαίνει το εξής: Όποιος πάει να κάνει κάτι καινούριο, μου λέει "ρε Γιάννη, έλα μέσα", πάω και μ' αυτό τον τρόπο φθείρομαι σε πολλά και δεν μπορώ να ασχοληθώ με τα δικά μου... Κάποια στιγμή, λοιπόν, έγιναν κάποιες προσπάθειες για κινούμενα σχέδια τα οποία θα ήταν φτηνά σαν παραγωγή, σε σύγκριση με τα ξένα. Και επειδή υπάρχει αυτή η "κατάρα" της ελληνικής μυθολογίας, όλοι στηρίζουν τα σχέδιά τους εκεί, διότι οι ξένοι γουστάρουνε και οι τουρίστες θαυμάζουνε και λοιπά. Αλλά το θέμα είναι πολύ δύσκολο. Δεν μπορεί να πάρεις έναν μυθολογικό ήρωα και να τον κάνεις, ξαφνικά, ήρωα κινούμενων σχεδίων! Θα αλλοιώσεις διάφορα πράγματα. Εάν το κρατήσεις όπως είναι, είναι τόσο τρομερή η μυθολογία, που δεν μπορεί να βγει μέσα σε 20΄. Η ιστορία πρέπει να είναι απλή. να έχει αρχή, μέση και τέλος. Η ελληνική μυθολογία είναι πιο περίπλοκη.
Γ.Ν.: Ή μεταφέρει βαθύτερα πράγματα, τα οποία δεν βγαίνουνε έτσι απλά, σε ένα animation.
Γ.Β.: Ναι. Τελικά λες, σε ποιον απευθύνεται; Είναι παιδικό, είναι τί; Κάποια στιγμή, με φωνάζει ο Πιλάβιος και μου λέει "έχω την τάδε ιστορία, τον Παντεχνή". Ο Παντεχνής ήταν ένας ελληνικός Αστερίξ. Αυτή ήταν η "μαγιά". ήταν από τα πιο δύσκολα κινούμενα σχέδια που μπορούν να γίνουν. Εγώ πίστευα, ότι εκείνη τη στιγμή, στην Ελλάδα, έπρεπε να γίνει κάτι πολύ πιο απλό.
Πώς είναι ο Ροζ Πάνθηρ; Κάτι τέτοιο. Απλό, έτσι ώστε με τα 5-6 άτομα που υπάρχουν, να μπορείς να οργανωθείς και να το κάνεις. Δουλέψαμε 6 μήνες, κάναμε εκείνα τα περιβόητα 5΄, τους το δείξαμε (σ.σ. εννοεί την ΕΡΤ), τους άρεσε πάρα πολύ, αλλά μόλις ακούσανε το ποσό... Βέβαια, αυτό το ποσό, 13.000.000, ήτανε τη στιγμή που το φτηνότερο, έξω, στοίχιζε 60.000.000. Θα ήταν, ίσως, η μόνη επένδυση που θα μπορούσαν να κάνουν στην Ελλάδα, αλλά δεν το τολμήσανε. Σου λέει, έτσι και τους δώσουμε αυτά τα λεφτά, θα μας φάνε οι υπόλοιποι! Αλλά, ακόμα και αν δεν το πούλαγαν έξω και μόνο αν το ανταλλάσσανε με άλλα προγράμματα ξένα, να μην φεύγει συνάλλαγμα έξω, θα ήταν καλό.
Μόλις ατύχησε αυτή η ιστορία, έπαθα ένα είδος σοκ, κάπως έτσι, και λέω τέρμα τα κινούμενα σχέδια! Αυτή τη στιγμή, τουλάχιστον!
Πώς τον θυμήθηκα τώρα τον Βάμβουρα; εντελώς τυχαία, προχωρώντας στο κέντρο της Αθήνας, σε ένα περίπτερο βρήκα παλιά τεύχη της Βαβέλ, του περιοδικού κόμικς. Στο τεύχος 71 του Μαρτίου του 1987, ο Γιάννης Νενές είχε πάρει συνέντευξη από τον Βάμβουρα.
Αναφέρει, λοιπόν, ο Βάμβουρας "...Κάποια στιγμή, λοιπόν, έγινε ένας σταθμός εκεί, με το Πολυτεχνείο και πήγα στην εταιρεία "Αρώνης - Ευθυμιάδης". Τότε, ζητάγαν ανθρώπους να κάνουν animation. Θα γινόταν ένα πρότζεκτ με ελληνικά κινούμενα σχέδια που θα έφευγαν έξω. Είχε γράψει ο Μαστοράκης (σημείωση vktoons: ο Μαστοράκης ο γνωστός τηλεπαρουσιαστής, όχι ο σκηνοθέτης) κάποια σενάρια και μαζευτήκαμε δέκα άτομα. Ήμασταν 4-5 από την Καλών Τεχνών, 3-4 από τη Δοξιάδη και 2 άλλοι ελεύθεροι, ας πούμε.\.
Γ.Ν.: Εσύ τί ήσουνα, μέχρι στιγμής;
Γ.Β.: Τίποτα! Απλός ζωγράφος, από την Καλών Τεχνών. Είχα κάνει ζωγραφική και σκηνογραφία. Ο Άγγελος ο Χατζηανδρέου (και το λέω αυτό γιατί έπαιξε μεγάλο ρόλο στη συνεργασία μας) μας μάθαινε τότε. Η "Αρώνης - Ευθυμιάδης" ήταν ο πυρήνας, αν θέλεις, του κινουμένου σχεδίου. Απ' αυτό ξεκίνησε και η διαφημιστική εταιρεία και λοιπά. Ήταν οι πρώτοι που κάναν κινούμενα σχέδια στην Ελλάδα μετά τον Πολενάκη. Έφτιαχναν το animation και έπαιρναν το αεροπλάνο, με τις ζελατίνες υγρές, πήγαιναν στην Αγγλία και τράβαγαν και στην διπλανή τρικέζα τράβαγαν οι άλλοι το YELLOW SUBMARINE, για να καταλάβεις! (γέλια) Τέλος πάντων, απ' αυτούς δημιουργήθηκε ένας πυρήνας απ' όπου περάσανε ο Μιρμιρίδης, ο Κουτσούρης, ο Γεωργαρίου αργότερα... ποιός άλλος ήτανε; Ο Μαραγκός, ο Έκτορας ο Χαραλάμπους.. όλοι δηλαδή. Αυτοί οι δέκα, λοιπόν, κάναμε ένα είδος σχολείου όπου κάθε μέρα μας έλεγε ο Χατζηανδρέου: "ο καθένας μόνος του, πιάνει αυτό τον αναπτήρα, ας πούμε, και τον κάνει τούμπες. Κάντε το!". Το κάναμε. Την επόμενη μέρα το πρωί το "γυρίζαμε" και βλέπαμε όλοι τι δουλειά είχε κάνει ο καθένας.
Γ.Ν.: Σε κοινή προβολή, δηλαδή, συζητάγατε τις πιθανές ατέλειες του καθένα σας.
Γ.Β.: Ακριβώς! Ήταν μία σπουδή τρομερή για μένα. Ξεκινήσαμε, λοιπόν, αυτό το μεγαλεπήβολο σχέδιο όπου η animation ήτανε κάπως "ντισνεϋκή" και 'κει είναι η δυσκολία. Για να έχεις την πείρα να κάνεις "ντισνεϋκή" animation πρέπει να περάσουν πάρα πολλά χρόνια. Ατυχήσαμε, - ας το πω έτσι! Διαλύθηκε όλο το πρότζεκτ γιατί όλοι είχαμε απαιτήσεις. Θέλαμε λεφτά, θέλαμε το ένα, θέλαμε το άλλο, πως να στο πω - ο καθένας είχε τα σχέδιά του. Έμεινα μόνο εγώ εκεί, χωρίς να θέλω να πω τίποτα τώρα, έτσι; Έμεινα, λοιπόν, τελείως μόνος μου και... έπεσα στη θάλασσα και κολύμπησα! Δούλευα από το '74 μέχρι το '80, συνέχεια κινούμενα σχέδια. Μόνο! Ερχόταν, δηλαδή, ένα σενάριο, έλεγα τι βελτιώσεις είχα να πω και δούλευα! Σερί! Έχω κάνει πάνω από 200 σποτ με κινούμενο σχέδιο!
Γ.Ν.: Όλ αυτά ήταν διαφημιστικά φιλμάκια με κινούμενο σκίτσο, έτσι;
Γ.Β.: Ναι.
Γ.Ν.: Την εμπειρία σου στα γκράφικς την απέκτησες εκεί, έτσι;
Γ.Β.: Ναι, εκεί. Δεν ήξερα να γράφω ούτε ένα γράμμα.
Γ.Ν.: Τελικά, το καλύτερο σχολείο είναι η μαθητεία, ε;
Γ.Β. Ε ναι, βέβαια! Όταν έχεις να λύσεις ένα πρόβλημα, μπορεί να το λύσεις σωστά, μπορεί να το λύσεις λάθος. Αλλά η προσπάθεια που θα κάνεις, ψάχνοντας ένα πράγμα που δεν το ξέρεις, είναι μεγάλη ιστορία. Ουσιαστικά, ό,τι κάνουμε εμείς εδώ, είναι να ψάχνουμε να βρούμε λύσεις σε πράγματα που οι άλλοι τα έχουνε κάνει με μέσα κι εμείς τα κάνουμε με ξύλα και πέτρες. Κι αυτό δεν το λέω μόνο για τους γραφίστες, αλλά για όλους: κινηματογραφιστές, διαφημιστές... Λοιπόν, κάποια στιγμή, το '78, πήγα και γω φαντάρος, στο ναυτικό.. Μετά, ασχολήθηκα κα με ένα περιοδικό το VIP's, δεν ξέρω αν το θυμάσαι.
Γ.Ν.: Το θυμάμαι. Δεν έζησε πολύ, έτσι;
Γ.Β.: Ναι. Ήταν μόνο για 4 τεύχη. Αλλά δεν μπορείς να διανοηθείς πόσο γούσταρα! Έκανα κόμικς, εικονογράφηση, βινιέτες... όλα. Τέλος πάντων, ήταν πολύ φιλόδοξο, αλλά έσβησε. Ξέρεις, συμβαίνει το εξής: Όποιος πάει να κάνει κάτι καινούριο, μου λέει "ρε Γιάννη, έλα μέσα", πάω και μ' αυτό τον τρόπο φθείρομαι σε πολλά και δεν μπορώ να ασχοληθώ με τα δικά μου... Κάποια στιγμή, λοιπόν, έγιναν κάποιες προσπάθειες για κινούμενα σχέδια τα οποία θα ήταν φτηνά σαν παραγωγή, σε σύγκριση με τα ξένα. Και επειδή υπάρχει αυτή η "κατάρα" της ελληνικής μυθολογίας, όλοι στηρίζουν τα σχέδιά τους εκεί, διότι οι ξένοι γουστάρουνε και οι τουρίστες θαυμάζουνε και λοιπά. Αλλά το θέμα είναι πολύ δύσκολο. Δεν μπορεί να πάρεις έναν μυθολογικό ήρωα και να τον κάνεις, ξαφνικά, ήρωα κινούμενων σχεδίων! Θα αλλοιώσεις διάφορα πράγματα. Εάν το κρατήσεις όπως είναι, είναι τόσο τρομερή η μυθολογία, που δεν μπορεί να βγει μέσα σε 20΄. Η ιστορία πρέπει να είναι απλή. να έχει αρχή, μέση και τέλος. Η ελληνική μυθολογία είναι πιο περίπλοκη.
Γ.Ν.: Ή μεταφέρει βαθύτερα πράγματα, τα οποία δεν βγαίνουνε έτσι απλά, σε ένα animation.
Γ.Β.: Ναι. Τελικά λες, σε ποιον απευθύνεται; Είναι παιδικό, είναι τί; Κάποια στιγμή, με φωνάζει ο Πιλάβιος και μου λέει "έχω την τάδε ιστορία, τον Παντεχνή". Ο Παντεχνής ήταν ένας ελληνικός Αστερίξ. Αυτή ήταν η "μαγιά". ήταν από τα πιο δύσκολα κινούμενα σχέδια που μπορούν να γίνουν. Εγώ πίστευα, ότι εκείνη τη στιγμή, στην Ελλάδα, έπρεπε να γίνει κάτι πολύ πιο απλό.
Πώς είναι ο Ροζ Πάνθηρ; Κάτι τέτοιο. Απλό, έτσι ώστε με τα 5-6 άτομα που υπάρχουν, να μπορείς να οργανωθείς και να το κάνεις. Δουλέψαμε 6 μήνες, κάναμε εκείνα τα περιβόητα 5΄, τους το δείξαμε (σ.σ. εννοεί την ΕΡΤ), τους άρεσε πάρα πολύ, αλλά μόλις ακούσανε το ποσό... Βέβαια, αυτό το ποσό, 13.000.000, ήτανε τη στιγμή που το φτηνότερο, έξω, στοίχιζε 60.000.000. Θα ήταν, ίσως, η μόνη επένδυση που θα μπορούσαν να κάνουν στην Ελλάδα, αλλά δεν το τολμήσανε. Σου λέει, έτσι και τους δώσουμε αυτά τα λεφτά, θα μας φάνε οι υπόλοιποι! Αλλά, ακόμα και αν δεν το πούλαγαν έξω και μόνο αν το ανταλλάσσανε με άλλα προγράμματα ξένα, να μην φεύγει συνάλλαγμα έξω, θα ήταν καλό.
Μόλις ατύχησε αυτή η ιστορία, έπαθα ένα είδος σοκ, κάπως έτσι, και λέω τέρμα τα κινούμενα σχέδια! Αυτή τη στιγμή, τουλάχιστον!
