Άει στο διάστημα...κι ακόμα παραπέρα, επ. 5

Walt Disney: Ό,τι λάμπει, δεν είναι χρυσός.

     Με αυτό το άρθρο θα στενοχωρηθούν οι οπαδοί του Γουόλτ Ντίσνεϋ, αλλά ΟΧΙ όσοι αγαπούν τις ταινίες της Disney.
   Ο λόγος για τις σκοτεινές πτυχές του Walt Disney και όχι για το έργο του. Στο μέλλον, θα ασχοληθώ με το έργο των Disney Studios. Εδώ, με ενδιαφέρει άλλο. Και κάνω σαφή διαχωρισμό μεταξύ του Disney ως προσώπου και της εταιρείας Disney. Άλλωστε, η σχέση του Γουόλτ Ντίσνευ με τους συνεργάτες και τους υφισταμένους του δεν ήταν πάντα η καλύτερη - πολλές φορές έφτανε σε ακραίες καταστάσεις, αποχωρήσεις, απεργίες κτλ - και εδώ θα επιχειρήσω να δώσω λίγα στοιχεία που ίσως φωτίζουν λίγο και αυτή την διάσταση.
     Σε σχέση με όλους τους προηγούμενους πρωτοπόρους, ο Walt Disney (γεννημένος το 1901) δεν είχε τόσο δύσκολα παιδικά χρόνια, χωρίς αυτό να σημαίνει πως ήταν και τα καλύτερα. Πάντως, την οικονομική πίεση δεν την γνώρισε σε τόσο μεγάλο βαθμό. Όμως, δεν είναι αυτά τα βιογραφικά στοιχεία που θα μας απασχολήσουν εδώ.

     Θα σταθούμε σε μία χρονική περίοδο που εκτείνεται από το 1933 περίπου μέχρι τα μέσα της δεκαετίας περίπου του 1950.Θα χωρίσουμε αυτή την περίοδο σε τρία μέρη και θα ασχοληθούμε με τις πολιτικές και κοινωνικές πεποιθήσεις του Ντίσνεϋ.

Επαφές με τους Ναζί;
     Πριν το 1935, θα σταθούμε λίγο στα 1932 και σε μία ταινία του, το Wayward Canary, εμφανίζεται από το πουθενά ένας αναπτήρας με μία σβάστικα, την περίοδο που ο Χίτλερ ήταν έτοιμος να ανέλθει στην εξουσία της Γερμανίας (δες στο παρακάτω βίντεο, στο 3:19 κ.ε.). Σημειώνω βέβαια ότι το σύμβολο είναι η δεξιόστροφη σβάστικα και όχι η αριστερόστροφη, αλλά σε εκείνη την περίοδο ελάχιστοι Αμερικανοί θα αναζητούσαν την διαφορά. Όπως και να έχει, γεννιούνται ερωτηματικά από την χρήση του συμβόλου (τόσα αμερικάνικα σύμβολα μπορούσε να αξιοποιήσει).

Αυτό, λοιπόν, είναι ένα στοιχείο, κάποιος θα μπορούσε να πει τυχαίο. Όμως, αν το συνδέσει κανείς με το επόμενο, αρχίζει να "ψυλλιάζεται" άλλα πράγματα.
     Στα 1933 ο Fritz Julius Kuhn δημιουργεί την German-American Foundation ή German-American Bund, μία φιλοναζιστική οργάνωση στην Αμερική, η οποία μάλιστα στις παραομνές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οργάνωσε εντυπωσιακές παρελάσεις στην Νέα Υόρκη. Ο Art Babbitt, μεγάλος καρτουνίστας που τότε ήταν υπό τις οδηγίες του Ντίσνεϋ, ήταν εκείνο το διάστημα συμπαθών των Ναζί και παρακολούθησε συγκεντρώσεις του Bund, δηλώνοντας σαφώς ότι και το αφεντικό του τις παρακολουθούσε συχνά.

Η σημαία της German American Bund. Και εδώ, πάντως, η σβάστικα είναι δεξιόστροφη.

   Δύο χρόνια αργότερα, η San Francisco Weekly ανέφερε πως έγινε μία ιστορική συνάντηση ανάμεσα στον Walt Disney και τον Αδόλφο Χίτλερ. Η είδηση, με επίσημα έγγραφα, δεν έχει πιστοποιηθεί ή διασταυρωθεί. Το διαπιστωμένο, όμως, είναι ότι ο Ντίσνεϋ μαζί με τον αδελφό του Roy είχαν πάει οδικώς στην Ναζιστική Γερμανία στα 1935, για την εταιρεία. Ο υπουργός προπαγάνδας των Ναζί Γιόζεφ Γκέμπελς γνώριζε ότι την χώρα επισκέπτονταν οι δύο αδελφοί και κανόνιζε να υπάρξουν συναντήσεις στο Μόναχο. Αν και με ποιούς συναντήθηκαν, δεν φαίνεται προς το παρόν κάπου επίσημα και, ως γνωστόν, scripta manent. Είναι, πάντως, εξαιρετικά δύσκολο να έγινε συνάντηση με τον ίδιος τον Χίτλερ, χωρίς να έχει επισήμως καταγραφεί από την Γραμματεία του Αδόλφου. Πάντως, αμέσως μετά την Γερμανία τα δύο αδέρφια πήγαν στην Ιταλία και στην Ρώμη τους υποδέχθηκε ο Μουσολίνι σαν ήρωες του πολιτισμού...
Και τα δεδομένα αυξάνουν. Η Λένι Ρίφενσταλ είπε ότι μετά την Νύχτα των Κρυστάλλων (9 Νοεμβρίου του 1938), η ίδια έψαξε να βρει δουλειά στο Χόλυγουντ. Όλοι αρνήθηκαν να δουν έστω το έργο της, με την εξαίρεση του Ντίσνεϋ, ο οποίος πάντως της είπε ότι δεν μπορούσε να την προσλάβει, γιατί κάτι τέτοιο θα λειτουργούσε ενάντια στα συμφέροντά του. Υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι ο ίδιος ήταν αντιεβραίος, ίσως και αντισημίτης και, πάντως, σφόδρα αντικομμουνιστής.

Εναντίον των κινητοποιήσεων των εργαζομένων στα studio του.
      Στα 1941, οι καρτουνίστες στα στούντιο του Ντίσνεϋ κατέβηκαν σε απεργία διαμαρτυρόμενοι για το γεγονός ότι τα ονόματά τους δεν έμπαιναν στους τίτλους - οπότε δεν αναγνωριζόταν η εργασία τους και ο κόπος τους - αλλά και για τους πολύ χαμηλούς μισθoύς, σε σχέση με τους συναδέλφους τους άλλων εταιρειών. Ο Ντίσνεϋ θεώρησε ότι το σκηνικό ήταν προσπάθεια των κομμουνιστών να καταλάβουν το Χόλυγουντ. Χτύπησε με λύσσα την απεργία και έγινε ακόμα σκληρότερος απέναντι όχι μόνο στους κομμουνιστές αλλά σε κάθε τι έστω και μερικώς προοδευτικό.

Στον Ψυχρό Πόλεμο: στην πρώτη γραμμή.
     Ο Γουόλτ Ντίσνεϋ ήταν ιδρυτικό μέλος της αντικομμουνιστικής Κινηματογραφικής Συμμαχίας για την Προστασία των Αμερικανικών Ιδεωδών στα 1944. Στα 1947 κατέθεσε στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών όπου "έδωσε" ως κομμουνιστές τους πρώην καρτουνίστες της εταιρείας του Herbert Sorrell, David Hilberman και William Pomerance. Μάλιστα, τους παρουσίασε ως πρωτοκλασάτους κομμουνιστές. Το μεγαλύτερο "λάθος" τους ήταν ότι ήταν οργανωτές του συνδικάτου τους, άρα λειτούργησε και εκδικητικά εναντίον τους. Μάλιστα, ο Ντίσνεϋ έφτασε να καταγγείλει το πρώτο σωματείο των ηθοποιών, το Screen Actors Guild, ως "κομμουνιστικό μέτωπο".

   Αυτό που μπορεί να συμπεράνει κανείς, είναι ότι η μεγαλοφυΐα του Ντίσνεϋ, άσχετα αν κάποιος θεωρεί ότι δεν είναι το Νο1 (θα έβλεπα τον Avery σε αυτή τη θέση)  δεν θα τύγχανε ποτέ τόσης αναγνώρισης, αν δεν είχε πλάι του τόσους άξιους συνεργάτες και υπαλλήλους, τους οποίους όμως έφτασε να τους καταδιώκει ο ίδιος. Και αν δεν ήταν ΚΑΙ αυτοί οι άνθρωποι, η "Αυτοκρατορία Disney" δεν θα υπήρχε.

Ο μεγαλύτερος από όλους, aka ΘΕΟΣ: κυρίες και κύριοι, ο Tex Avery

...εντάξει, εντάξει...προσωπική μου άποψη τέλος πάντων.

Ο Τεξ Άβερυ ήταν από τους ελάχιστους καρτουνίστες που κατάφερε να έχει το όνομά του πιό γνωστό - εν πολλοίς - από τους ήρωες που δημιούργησε, έχοντας ταυτόχρονα δημιουργήσει χαρακτήρες που όλοι αναγνωρίζουμε. Ίσως δεν το ξέρουν πολλοί, αλλά μπορεί οι "οπαδοί" του Άβερυ να είναι - εν αγνοία τους μάλιστα - (πολύ) περισσότεροι από αυτούς του Ντίσνευ. Και υπάρχει σοβαρός λόγος για να συμβαίνει κάτι τέτοιο.

     Γεννήθηκε στα 1908 στο Τέξας ως Φρειδερίκος Μπην Άβερυ (Frederick Bean Avery). Ήταν γιος του George Walton Avery και της Mary Augusta "Jessie" Bean. Σχετικά με τους προγόνους του, λεγόταν ότι "κρατούσε" από τον κακόφημο δικαστή Roy Bean, ο οποίος είχε κυριολεκτικά χιούμορ: που "σκότωνε" έλεγε στους φυλακισμένους του ότι θα είχαν μία δίκαιη δίκη...πριν κρεμαστούν. Άσχετα από το αν όντως ο Tex είχε ρίζες από τον δικαστή αυτόν, πάντως το χιούμορ του ήταν εξίσου δολοφονικό, αλλά για (πολύ, πάρα πολύ) καλό ετούτη τη φορά.

     Έβγαλε το σχολείο στα 1926 (αποφοίτησε από το λύκειο North Dallas). Εκεί ακουγόταν πάρα πολύ συχνά μία φράση, που ανήκε στην σχολική αργκό: "What's up doc?". 

Πήρε μαθήματα στο Arti Institute του Σικάγο, ενώ παράλληλα εργαζόταν σαν φορτοεκφορτωτής στο λιμάνι του Λος Άντζελες (με λίγα λόγια: και αυτός δούλεψε σκληρά, πριν μεγαλουργήσει πάλι δουλεύοντας) και κοιμόταν στην παραλία. Στην αρχή δεν πέτυχε κάτι σπουδαίο, αλλά τουλάχιστον μπήκε στα στούντιο των κινουμένων σχεδίων, έστω και για να χρωματίζει. Από εκεί, στις αρχές της δεκαετίας του '30, πήγε στην ομάδα του Walter Lantz στην Universal με αναβαθμισμένο σχετικά ρόλο "έμαθε" την τέχνη δουλεύοντας στο Oswald, the Lucky Rabbit). Έμεινε εκεί μέχρι το 1935 και διδάχθηκε τις αρχές του animation αλλά είδε και τα περιορισμένα - για αυτό που είχε ο Tex στον νου του - όρια του Lantz. Παράλληλα άρχισαν οι οικονομικές διαφωνίες μεταξύ των δύο αντρών. Πέρα από αυτά, κάποια στιγμή σε ένα παιχνίδι μεταξύ των καρτουνιστών του στούντιο, ένας συνδετήρας χτύπησε το μάτι του Avery στο ασπράδι. Από τότε έχασε το χιούμορ του στην προσωπική του ζωή, πήρε βάρος και έγινε τελειομανής στην δουλειά του, ενώ άρχισε να θεωρεί ότι πλέον το κινούμενο σχέδιο του χρωστούσε τα μέσα για να ζήσει. Λένε ακόμα ότι, η απώλεια της αίσθησης του βάθους στην όρασή του τον "βοήθησε" να δημιουργήσει τα μοναδικάτου καρτούν αλλά και να αναπτύξει το περίεργο σκηνοθετικό ύφος.

     Μετά τον Lantz, πήγε στο στούντιο του Leon Schlesinger, ο οποίος δούλευε ουσιαστικά για την Warner Bros.

Ο Tex ζήτησε από τον Leon - και το πέτυχε - να μπει επικεφαλής μίας ομάδς και να δημιουργεί κινούμενα σχέδια, όπως τα φανταζόταν. Σε μία περίοδο που η Warner προσπαθούσε να πετύχει την τεχνική αρτιότητα του Disney συνδυάζοντάς την με την δημιουργία πραγματικών χαρακτήρων, το αφεντικό θεώρησε ότι δεν είχε να χάσει τίποτα και είχε άδικο. Όχι απλά δεν έχασε, αλλά κέρδισε. Μαζί με τον Bob Clambett, και τον Chuck Jones εγκαταστάθηκαν σε ένα μπάνγκαλοου που το κατάτρωγαν οι τερμίτες και ονόμασαν την ομάδα τους Termite Terrace. Και αρχικά δούλεψαν όχι στο έγχρωμο Merrie Melodies αλλά στο ασπρόμαυρο Looney Tunes. Τότε άρχισαν να δημιουργούνται οι μεγάλοι μας ήρωες. Πρώτος ο Porky Pig, έστω και όχι με την γνωστή του μορφή. 

Η μεγάλη συνεισφορά του Avery στα καρτούν, είναι η τρέλα που κουβαλάνε οι χαρακτήρες του, τρέλα που με τα χρόνια θα αυξάνει, όσο εμφανίζονται οι μεγάλοι του χαρακτήρες. Οι χαρακτήρες του πιά δεν ήταν μόνο παιδικοί ήρωες, αλλά "κατάλληλοι" για να τους παρακολουθούν και μεγαλύτερες ηλικίες. Στα 1937, εμφανίζεται ο θεότρελος Duffy Duck.

O Bugs Bunny πήρε το μικρό του όνομα από τον δημιουργό του, το Ben "Bugs" Hardaway και ήταν αυτός που εισήγαγε τον χαρακτήρ του λαγού στην ακόλουθη ταινία. του 1938, μαζί με το Elmer Fudd.

Ο Bugs, δεν ήταν χαρακτήρας του Avery λοιπόν. Πάντως, το What's up doc πρωτοακούστηκε σε αυτή την ταινιούλα και προκάλεσε "πανικό" στους θεατές και φυσικά έμεινε μέχρι σήμερα. Στα 1941 ο Avery έφυγε από τον Schlesinger για τον ακόλουθο λόγο, ενδεικτικό του ύφους του Avery: στην τελευταία ταινία με τον Bugs Bunny, σε μία σκηνή ο Bugs και το σκυλί που τον κυνηγά ανεβαίνουν και πέφτουν από έναν λόφο τρεις φορές και ο Bugs λέει μία ατάκα που εκείνα τα χρόνια θεωρείτο σεξουαλικό υπονοούμενο ("Hold on to your hats, folks. Here we go again").  Τελικά, "πέρασε" του Schlesinger. Και εκεί χώρισαν οι δρόμοι τους (πρόκειται για την τελευταία σκηνή στο επόμενο βίντεο).

Έτσι, ο Avery πήγε στην Metro-Goldwyn-Mayer όπου πήγε το ταλέντο του για gags στα άκρα. Δούλεψε φτάνοντας την τρέλα του σε δυσθεώρητα ύψη. Στην MGM ήρθαν και πρώην συνεργάτες του Disney και έτσι η ποιότητα της δουλειάς ήταν ακόμα υψηλότερη. Έτσι, στα 1942, δημιουργήθηκε το καρτούν The Blitz Wolf, μία παρωδία του Αδόλφου Χίτλερ.

Έναν χρόνο μετά, εμφανίστηκε και ο Droopy, με το λύκο να παραμένει ως ένας από τους κεντρικούς ήρωες.

Την ίδια περίοδο, ασχολήθηκε με τα κλασσικά παραμύθια, αλλά όχι με τον ...κλασσικό τρόπο. Πήρε τις γνωστές ηρωίδες, κυρίως την Κοκκινοσκουφίτσα και την Σταχτοπούτα, και τους έδωσε την μορφή των πολύ γνωστών pinup girls, κρατώντας φυσικά τον λύκο στην θέση του και σε... φόρμα. Φυσικά, κατηγορήθηκε για έντονο σεξουαλισμό και ακατάσχετη χρήση φαλλικών συμβόλων. Πάντως, μία από τις πηγές έμπνευσης για την δημιουργία της Jessica Rabbit, ήταν και τα σχέδια αυτά του Tex Avery.

 

Θα θυμάστε ίσως και την σειρά από κινούμενα σχέδια που αφορούσαν στο "μέλλον"

Στα 1953, ο Avery πήγε στον Lantz και δημιούργησε μία από τις πιό επιτυχημένες φιγούρες της σειράς, τον Chilly Willy, τον πιγκουίνο. Αλλά και εκεί δεν κάθισε παρά δύο χρόνια. Μετά, μπήκε στον κόσμο της τηλεόρασης, δημιουργώντας διαφημιστικά για διάφορα προϊόντα. Από τότε η καριέρα του περιορίστηκε σε λίγα επεισόδια με τον Droopy και άλλους λιγότερο επιτυχημένους χαρακτήρες για διάφορους εργοδότες (π.χ. την Hanna Barbera). 

Για τον Tex Avery έχει γραφτεί ότι είναι κάτι αντίστοιχο του Πιραντέλο και του Μπρεχτ για το κινούμενο σχέδιο. Δεν ακούγεται πολύ λάθος. 

Πέθανε στα 1980.